YETERSİZ VE DENGESİZ BESLENME
YETERSİZ VE DENGESİZ BESLENME
Yeterli ve dengeli besleme, yaşam boyu sağlıklı olmada en önemli faktördür. Yeterli ve dengeli beslenmenin önemini bahsetmeden önce beslenmenin, yeterli ve dengeli beslenmenin tanımlarından bahsedelim.
BESLENME NEDİR?
Beslenme, insan gereksinmelerinin başında gelir. Beslenme, insanın büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken olması için gerekli olan besin öğelerini yeterli miktarlarda alıp vücudunda kullanmasıdır. Bu öğelerin herhangi biri alınmadığında veya ihtiyacından az ya da çok alındığında, büyüme ve gelişmenin engellendiği ve sağlığın bozulduğu bilimsel olarak ortaya konmuştur. Vücudun büyüme ve gelişmesi, iş gücünün artması, dış etkenlere ve hastalıklara karşı dirençli olabilmesi için sağlığın temelini oluşturan yeterli ve dengeli beslenme önemlidir.
YETERLİ VE DENGELİ BESLENME NEDİR?
Vücudun büyümesi, dokuların yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan besin öğelerinin her birinin yeterli miktarlarda alınması ve vücutta uygun şekilde kullanılması “yeterli ve dengeli beslenme” dir. Besin öğeleri vücudun gereksinmeleri düzeyinde alınamazsa doku ve organlara yeterli enerji ulaşmadığından “yetersiz beslenme” durumu oluşur. Birey yeterli yemenin yanında uygun seçimi de yapmalıdır. Yapamadığı ya da yanlış pişirme yöntemi uyguladığı zaman bu besin öğelerinin vücutta kullanımı tam olamayabilmektedir. Böyle bir durumda besin ögelerinin fonksiyonlarındaki işlevi yerine getirilemediğinden bu bir “dengesiz beslenmedir”.
Herhangi bir besin öğesinin vücuda yetersiz alınması, vücut fonksiyonlarının bozulması hastalıklara neden olabilmektedir. Dengesiz beslenme insanların gün içerisindeki çalışma potansiyelinin ve iş gücünün azalmasına neden olmaktadır.
Beslenme dengesizliği; eğitim, sağlık ve diğer sosyal haklardan yararlanmadaki eşitsizliklere bağlı olarak ülkemizde farklılık göstermektedir. Sosyoekonomik eşitsizlik bunların başında yer alan önemli bir nedendir. Bireylerin refah düzeyleri ile ilişkili olarak toplumda beslenme ile ilgili değişik hastalıkları görmek mümkün olmaktadır.
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin olumsuz etkilerinden bazıları; bebek ve çocuk ölüm hızının yüksekliği, büyüme ve gelişme geri1iği, doğrudan beslenme hastalıkları, enfeksiyonlara dirençsizlik, kronik dejeneratif hastalıklara duyarlılık ve iş veriminin düşüklüğüdür.
Sağlıklı bir birey olabilmenin birincil etkeni yeterli ve dengeli beslenmektir. Peki yeterli ve dengeli beslenmenin olmadığı durumlarda hayat kalitesinin ne kadar etkilenebileceğine bakalım.
Yeterli ve Dengeli Beslenen Bir Birey;
- Canlı ve parlak saçlar,
- Nemli, sıkı ve pürüzsüz bir cilt,
- Sağlam bir görünüş,
- Sağlam bir postür,
- İyi gelişmiş kemikler ve kaslar,
- Orantılı bir vücut ağırlığı,
- Zihinsel ve sosyal gelişimi tam,
- Hareketli ve çalışkan
Yetersiz ve Dengesiz Beslenen Bir Birey;
- Bozulmuş bir postür,
- Yavaş ve tembel hareketler,
- Ciltte akne, yara vb.,
- Sık sık baş ağrısı
- Orantısız bir vücut ağırlığı
- Çalışma performansı düşük,
- Akut veya kronik hastalıklara sahip olma,
- Zeka geriliği vb durumlara sahip olabilmektedir.
Ne yazık ki son zamanlarda yapılan araştırmalarda toplumun büyük bir kısmının yeterli ve dengeli beslenmediğini görmekteyiz. Yetersiz ve dengesiz beslenmenin önüne geçmek için topluma beslenme eğitimi verilmeli ve sağlıklı beslenme bilinci oluşturulmalı.
Uzm. Dyt. Ayşenur Fişek
KAYNAKLAR:
- Baysal, A., Beslenme. Hacettepe Üniversitesi Yayınları A/61, Hatipoğlu Kitabevi, Ankara, 2002
- T.C. Sağlık Bakanlığı. Beslenme Bilgi Serisi, Sağlık Bakanlığı Yayın No: 732, 2008.
- Özmen D, Çetinkaya A Ç, Ergin D, Şen N, Erbay P D. Lise Öğrencilerinin yeme alışkanlıkları ve beden ağırlığını denetleme davranışları. TSK koruyucu hekimlik bülteni, 6(2):98-105, 2007.
- Baysal A. Sosyal eşitsizliklerin beslenmeye etkisi. C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 25 (4) Özel Eki, 66–72, 2003.
- Baysal A, Aksoy M, Bozkurt N, Merdol T, Pekcan G, Besler T, Keçecioğlu S, Mercanlıgil S, Yıldız E. Diyet el kitabı. 5. Baskı, Ankara, Hatiboğlu Yayınevi, 2008.